Cyfrowy Paszport Produktu jako narzędzie służące identyfikacji produktu i umożliwiające świadomy wybór konsumentom

Cyfrowy Paszport Produktu jako narzędzie służące identyfikacji produktu i umożliwiające świadomy wybór konsumentom

18 lipca 2024 r. weszło w życie rozporządzenie UE w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów[1] (ang. Ecodesign for Sustainable Products Regulation – ESPR), zastępując obowiązującą dyrektywę 2009/125/WE.  Stanowi ono podstawę podejścia Komisji Europejskiej do bardziej zrównoważonych środowiskowo produktów o obiegu zamkniętym. Ma na celu znaczną poprawę obiegu zamkniętego, efektywności energetycznej i innych aspektów zrównoważenia środowiskowego produktów wprowadzanych do obrotu w UE.

Zrównoważony produkt może wykazywać co najmniej jedną z następujących cech:

  • zużywa mniej energii
  • ma dłuższy cykl życia
  • można go łatwo naprawić
  • części można łatwo zdemontować i wykorzystać do dalszego użytku
  • zawiera mniej substancji potencjalnie niebezpiecznych
  • można go łatwo poddać recyklingowi
  • zawiera więcej materiałów z recyklingu
  • ma niższy ślad węglowy i środowiskowy w całym cyklu życia.

Co to jest Cyfrowy Paszport Produktu

Cyfrowy Paszport Produktu (DPP) to cyfrowy dowód tożsamości produktów, komponentów i materiałów, w którym przechowywane będą istotne informacje wspierające zrównoważony charakter produktów, promujące ich obieg zamknięty i wzmacniające ich zgodność z prawem. Obejmie produkty wprowadzane do obrotu w Unii, zarówno te wytworzone w krajach unijnych, jak i przywożone, niezależnie od tego, czy są przywożone jako produkty, części składowe czy produkty pośrednie.

Wymóg udostępnienia Cyfrowego Paszportu Produktu (DPP) wynika z wymogów informacyjnych określonych we wspomnianym rozporządzeniu. Cyfrowy paszport produktu jest ważnym narzędziem przekazywania informacji podmiotom w całym łańcuchu wartości (czyli obejmującym wszystkie działania i procesy, które stanowią część cyklu życia produktu, a także jego ewentualnej regeneracji) i znacznie ułatwi pełną identyfikowalność produktu w całym cyklu życia.

Dokładne informacje, jakie mają się znaleźć w cyfrowym paszporcie produktu zostaną określone przez Komisję w ścisłej konsultacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami i będą zależały od konkretnego produktu.

Mogą one obejmować:

  • charakterystykę techniczną produktu
  • skład materiałowy i jego pochodzenie
  • działania naprawcze
  • możliwości recyklingu
  • wpływ na środowisko w całym cyklu życia

Cyfrowy paszport produktu będzie pomagać klientom w dokonywaniu świadomych wyborów poprzez poprawę ich dostępu do stosownych informacji. Zapewni podmiotom gospodarczym dostęp do stosownych danych, ich wprowadzanie lub aktualizowanie oraz umożliwi właściwym organom krajowym wykonywanie ich obowiązków, bez narażania ochrony poufnych informacji handlowych.

Z danych zawartych w cyfrowym paszporcie produktowym będą korzystać różne grupy interesariuszy – producenci, importerzy, dystrybutorzy, dostawcy usług, klienci, punkty serwisowe, podmioty zajmujące się renowacją, regeneracją, zakłady recyklingu, organy nadzoru rynku, organy celne, organizacje, naukowcy, związki zawodowe i in.

Informacje te będą dostępne w formie elektronicznej, co ułatwi konsumentom, producentom i organom podejmowanie bardziej świadomych decyzji dotyczących zrównoważonego rozwoju, obiegu zamkniętego i zgodności regulacyjnej.

W razie potrzeby cyfrowy paszport produktu powinien być uzupełniony o niecyfrowe formy przekazywania informacji, takie jak informacje zawarte w instrukcji obsługi produktu lub na etykiecie.

Cele wprowadzenia cyfrowego paszportu produktu

Celem wprowadzenia cyfrowego paszportu produktowego jest umożliwienie wymiany kluczowych informacji związanych z produktami, które są niezbędne dla zrównoważonego rozwoju produktów i ich obiegu zamkniętego, pomiędzy wszystkimi odpowiednimi podmiotami gospodarczymi.

Cyfrowy paszport produktu ma zapewnić podmiotom gospodarczym nowe możliwości biznesowe poprzez utrzymanie i optymalizację wartości o obiegu zamkniętym (na przykład działalność typu produkt jako usługa, ulepszone naprawy, serwisowanie, regeneracja i recykling) w oparciu o lepszy dostęp do danych.

Cyfrowy paszport produktu ma służyć konsumentom – pomagać w dokonywaniu zrównoważonych wyborów. Dodatkowo przyczyni się do zwiększenia ilości dostępnych informacji i ułatwi dostęp do nich. Umożliwi to prywatnym dostawcom tworzenie aplikacji i usług, które poprawią zdolność konsumentów do oceny produktów i ich porównywania.

Cyfrowy paszport produktu zapewni również udostępnianie w formie elektronicznej odpowiednich informacji o produktach organom nadzoru rynku i ewentualnie organom celnym, co uprości weryfikację zgodności z przepisami i zwiększy skuteczność działań państw członkowskich w zakresie egzekwowania przepisów.

Korzyści z wprowadzenia cyfrowego paszportu produktu

  • ułatwi konsumentom podejmowanie świadomych wyborów
  • przyspieszy przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym
  • zwiększy efektywność materiałową i energetyczną
  • wydłuży żywotność produktów
  • zoptymalizuje projektowanie, wytwarzanie, użytkowanie i obsługę produktów po zakończeniu cyklu życia

Jednoznaczna identyfikacja produktu podstawowym elementem identyfikowalności

Podstawowym elementem umożliwiającym identyfikowalność w całym łańcuchu dostaw jest jednoznaczna identyfikacja produktów. W związku z tym cyfrowy paszport produktu będzie powiązany z niepowtarzalnym identyfikatorem produktu, którym może być na przykład numer GTIN. W stosownych przypadkach również z niepowtarzalnym identyfikatorem zakładu, co umożliwiłoby identyfikację podmiotów i zakładów produkcyjnych związanych z danym produktem.

Cyfrowy paszport produktu będzie łatwo dostępny po zeskanowaniu nośnika danych, takiego jak znak wodny lub kod QR. Jeśli to możliwe, nośnik danych powinien znajdować się na samym produkcie, aby zapewnić dostępność danych w całym cyklu życia produktu. Z uwagi na charakter, wielkość lub zastosowanie produktów możliwe będą jednak odstępstwa od tej zasady.

Dostęp do danych zawartych w cyfrowym paszporcie produktu będzie zróżnicowany w zależności od rodzaju danych i stron z nich korzystających. Ma to na celu z jednej strony zoptymalizowanie dostępu, tak aby uzyskane informacje były trafne, potrzebne i przejrzyste np. dla klienta, z drugiej strony producenci, udostępniając wrażliwe dane muszą się czuć bezpieczni, że ich prawa własności intelektualnej są chronione.

Branże i produkty objęte cyfrowym paszportem produktu

Regulacjami objętych będzie wiele produktów, priorytetowo będą potraktowane te o największym wpływie na środowisko – żelazo i amortyzatory, stal, aluminium, wyroby włókiennicze, w szczególności odzież i obuwie, meble, w tym materace, opony, detergenty, farby, smary, chemikalia, produkty technologii informacyjno-komunikacyjnych (np. smartfony, tablety) oraz inne produkty elektroniczne i związane z energią (czyli takie, których stosowanie ma wpływ na zużycie energii), co do których do tej pory nie było określonych wymogów ekoprojektu lub istniejące mają zostać zweryfikowane.

Rozporządzeniu o ekoprojekcie dla zrównoważonych produktów  nie podlegają żywność, pasze, produkty lecznicze, weterynaryjne produkty lecznicze, żywe rośliny, zwierzęta, mikroorganizmy, produkty pochodzenia ludzkiego, produkty pochodzące od roślin i zwierząt związane bezpośrednio z ich przyszłą reprodukcją, a także niektóre pojazdy.

Cyfrowy paszport produktu powinien odnosić się do danego artykułu, danej partii lub danego modelu produktu, w zależności od m.in. stopnia złożoności łańcucha wartości, wielkości, charakteru lub wpływu poszczególnych produktów. „Model” odnosi się zazwyczaj do wersji produktu, w której wszystkie jednostki mają te same właściwości techniczne istotne z punktu widzenia wymogów ekoprojektu i ten sam identyfikator modelu, „partia” odnosi się zazwyczaj do podzbioru konkretnego modelu składającego się ze wszystkich produktów wytworzonych w konkretnym zakładzie produkcyjnym lub na konkretnej linii produkcyjnej w określonym momencie, natomiast „artykuł” odnosi się zazwyczaj do pojedynczego egzemplarza danego modelu.

Zobacz materiał video o rozporządzeniu w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów przygotowany przez UE – © European Union, 2024

Podsumowanie

Rozporządzenie w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów jest ramowym aktem prawnym, co oznacza, że konkretne przepisy dotyczące produktów, w tym również cyfrowych paszportów różnych grup produktów o podobnych właściwościach będą określane stopniowo, w miarę upływu czasu. Priorytetem są produkty o największym wpływie na środowisko.

Sukces wdrożenia ESPR będzie zależał od zapewnienia dużego stopnia przejrzystości i inkluzywnego podejścia, w ramach którego konsument oraz wszystkie zainteresowane strony będą dobrze poinformowane i będą miały możliwość wniesienia wkładu. Na bazie zgromadzonej wiedzy przygotowane zostaną wymogi dotyczące ekoprojektu i powiązanego z nim cyfrowego paszportu produktu. Plan prac na następne trzy lata będzie ogłoszony w połowie 2025 r.

ESPR ustali wymogi dotyczące zrównoważonego projektowania w przypadku niektórych z najbardziej szkodliwych dla środowiska produktów i umożliwi konsumentom korzystanie z trwałych i nadających się do naprawy produktów, które są bardziej energooszczędne oraz łatwiejsze do ponownego użycia i recyklingu.

Przygotowania techniczne do wprowadzenia cyfrowego paszportu produktu są już prowadzone i będą obejmować między innymi przyjęcie przepisów dotyczących identyfikatorów i nośników danych, które będą niezbędne oraz kwestie związane z prawami dostępu do informacji o DPP i jego rejestrem.

Cyfrowy paszport produktowy będzie narzędziem wspierającym transformację cyfrową i zieloną, prowadzącą do osiągnięcia neutralności klimatycznej i przywództwa cyfrowego UE.  Czeka nas odejście od tradycyjnych modeli biznesowych i rewolucja w sposobie projektowania, produkowania, wykorzystywania i postępowania z produktami po zakończeniu ich cyklu życia.

[1] Regulation (EU) 2024/1781 of the European Parliament and of the Council of 13 June 2024 establishing a framework for the setting of ecodesign requirements for sustainable products, amending Directive (EU) 2020/1828 and Regulation (EU) 2023/1542 and repealing Directive 2009/125/ECText with EEA relevance.

Video – https://audiovisual.ec.europa.eu/en/video/I-258317?language=EN